“เรือนมารชาญต่อ” ความเชื่อของไทพวน
เชื่อว่าทุกคนคงเคยพบเห็นบ้านเรือนไทย หรือเรือนยกพื้นสูงกันมาแทบทุกคนแล้ว แต่เชื่อหรือไม่ว่าการปลูกหรือปรุงเรือนของแต่ละชาติพันธุ์ในประเทศไทยต่างมีความเชื่อที่เข้ามามีอิทธิพลต่อการปลูกเรือนเป็นอย่างมาก
ชาติพันธุ์ในประเทศไทยกว่า 56 กลุ่ม ต่างมีเอกลักษณ์ที่สะท้อนถึงการอยู่อาศัยของเจ้าของเรือน ไทพวนเองก็มีความเชื่อของการปลูกเรือนที่น่าสนใจอย่างยิ่ง หากเป็นเรือน ไทยภาคกลางเราจะพบมีการขยายต่อเติมเรือนออกไปสองข้างของเรือนพ่อเรือนแม่ตามขนาดของครอบครัวขยายซึ่งได้สะท้องอิทธิพลมาจนถึงปัจจุบัน แต่เรือนของไทพวนจะไม่มีการขยายต่อเดิม เพราะเชื่อว่า “เรือนมารชานต่อ” เป็นสิ่งที่ไม่ดีนำความอัปมงคลมาสู่ครอบครัว ดังนั้น เรือนของไทพวนจะไม่มีระเบียง หรือชานกว้างแบบบ้านเรือนไทยภาคกลาง
ผังบริเวณของบ้านชานเรือนไทยพวนที่แตกต่างจากเรือนไทยภาคกลาง โดยทั่วไปมีองค์ประกอบหลัก คือ เรือนไทยและผู้งข้าว ต้องสร้างห่างจากความเชื่อ “ห้ามเงาบ้านทับยุ้ง และห้ามเงายุ้งทับบ้าน” เพื่อกันสิ่งอัปมงคลทับแม่โพสพ การสร้างยุ้ง บ้านจะนิยมสร้างบริเวณทิศเหนือต้องอยู่ห่างจากตัวบ้านพอควร เพื่อให้อากาศและแสงแดดส่องถึงสะดวกทำให้ข้าวไม่ชื้นไม่ขึ้นราและมีการใช้พื้นที่ใด้ถุนเรือนล้อนข้างมากความเชื่อของทิศทางการวางเรือนและบันไดทางขึ้น
ปัจจุบันพบว่าความเชื่อเรื่องนี้ยังคงอยู่ โดยทิศทางการวางเรือนของลาวพวน จะเนั้นไปที่ความสะดวกในการใช้สอยมากกว่า จึงพบว่าบางเรือนหันหน้าเข้าหาแม่น้ำบางเรือนวางเรือนแบบขวางตะวันโดยยึดหลักตามลักษณะของชุมชนริมน้ำที่อาศัยน้ำเพื่อประ โยชน์ในชีวิต ประจำวันเพื่อการค้าขายหรือเป็นเส้นทางคมนาคมจึงหันหน้าเรือนเข้าหาแม่น้ำเรือนที่หันหน้าเข้าหาแม่น้ำส่วนใหญ่เป็นเรือนเก่าที่ปลูกมานานตั้งแต่ในช่วงที่การสัญจรทางน้ำยังคงมีบทบาทส่วนบางเรือนจะวางเรือนแบบตามตะวัน คือ หันจั่วมาทางแม่น้ำอย่างไรก็ตามคติความเชื่อของชาวลาวพวนที่เน้นมากคือเรื่อง ทิศทางของบันไดที่จะไม่หันบันใคลงแม่น้ำเพราะถือว่าเป็นการตัดแม่น้ำเป็นสิ่งไม่ดีนำความอัปมงคลมาให้ สิ่งเหล่านี้ต่างสะท้อนให้เราได้เห็นว่าการให้ความสำคัญของการออกแบบที่ดีตั้งแต่ต้น นำมาสู่แบบแผนและความเชื่อของกลุ่มชาติพันธุ์ไทพวนได้ไม่น้อยเลย
น่าห่วงว่าอิทธิพลของโลกยุคปัจจุบันการดำรงอยู่ของความเชื่ออาจไม่ตอบสนองต่อความต้องการของมนุษย์ที่เปลี่ยนแปลงไป เป็นคำถามที่ว่าต่อไปเราจะยังพบเห็นความเชื่อของ “เรือนมารชานต่อ” นี้อยู่อีกหรือไม่?
